Poging 't onbeschrijvelijke te beschrijven (dag 6)

Om zeven uur gaat zoals ik met hem afgesproken heb de wekker. De oplettende lezer komt dat tot een klein uurtje slaap. Ik vertrek met stille trom na een klein ontbijt te hebben gehad en alvast de bus naar Zakopane te hebben geboekt.

Acht uur stap ik het hostel uit en onderweg naar het station begint het te regenen, het blijkt een voorbode voor de rest van de dag. Even voor half negen rijdt de bus het station uit en kan ik mijn ogen voor een kleine twee uur sluiten.

Bij aankomst in de ontvangsthal van het concentratiekmp blijkt de eerstvolgende Engelse tour om elf te zijn, waardoor ik even moet wachten. Er worden koptelefoons en ontvangers uitgedeeld, zodat de gids niet hoeft de schreeuwen.

Onze groep wordt door de grootte in twee gedeeld, waarna de tour begint bij de Arbeit Macht Frei-entree. De enige vrijheid die het gros van de bewoners van het kamp kregen, was de bevrijding door de dood. Een plakaat in een van de eerste barrakken beschrijft dat 1.1 van de 1.3 miljoen gedeporteerden vonden de dood in het kamps. De gaskamers, verhongering, uitputting en executies waren de voornaamste redenen van overlijden.

Het kamp is indrukwekkend en beklemmend. De perfecte personificatie van de destructiviteit van het menselijk ras jegens zijn eigen soort. Vooral de kamers met mensenhaar, (kinder)schoenen, koffers met namen van de eigenaar en de lege bussen Zyklon B maken indruk.

Daarnaast de kamer zonder lichtbron en die met een onderverdeling in ruimtes van 90cmx90cm. Na elf uur werken hadden gevangenen in dat geval geen ruimte om te zitten, laat staan liggen. Dit soort behandeling gebeurde soms dagen achtereen, de dood erop volgend. Het dagelijks tellen van de gevangenen, soms meer dan tien uur achtereen, zomer of winter. In het laatste geval leidde dit veelal tot bevriezing van voeten en tenen. Als gevolg kon men dan niet meer werken, was met overbodig en werd men naar de gaskamer gestuurd.

Ontsnappingen werden beantwoordt met het executeren van degenen waarvan de nazi's vermoedden dat ze gevangenen hadden helpen vluchten.

De rondleiding wordt afgesloten bij een van de gaskamers, waar het licht naar binnen schijnt door de luiken waar de Zyklon B naar beneden werd gestort.

Na de rondleiding neem ik de shuttlebus naar Auschwitz-Birkenau, waar de gids ons verder leidt. Bij binnenkomst, komt een schoolklas Israelische kinderen ons opgewekt zingend tegemoet. Het zal een opbeurend lied zijn, maar de combinatie van het gezang en de locatie zorgen voor een tegenstrijdig gevoel.

Het losstaande waggonnetje waarin de gevangenen naar het kamp werden vervoerd, staat moederziel alleen, halverwege Birkenau op de treinrails. Het is alsof het door de meester apart van de groep is gezet, om zo zijn daden te overdenken. Dagelijks wordt zijn schaamte op de gevoelige plaat gezet, ik doe er ook aan mee.

Helemaal achterin het kamp staat het monument tussen de vernietigde crematoria en gaskamers. Vervolgens bekijken we nog de barrakken waarin de gevangenen woonden. De toiletten die maar tweemaal daags op gezette tijden bezocht mochten worden. De slaapvertrekken bevatten drie lagen bedden. De beste plaats was het bovenste bed, aangezien men door zwakte vaak diarree had en het 's nachts in bed liet lopen.

Op eigen gelegendheid keer ik terug naar Auschwitz I, waar ik een boek met het levensverhaal van een overlevende aanschaf. Om vier uur neem ik de bus terug naar Krakau om van daaruit naar Zakopane te reizen. Mijn bus vertrekt om 20.40, maar heeft vertraging. Ik bemerk irritatie bij mezelf en na wat ik vandaag gezien, gehoord en gelezen heb, doet dat me schamen.

Uiteindelijk ben ik kwart voor twaalf op mijn bestemming en vind ik voor middernacht een slaapplaats.